Prymas Wyszyński na Vaticanum II
Ks. Jacek Kapuściński
Papież Jan Paweł II w swoim testamencie napisał: „Stojąc na progu trzeciego tysiąclecia «in medio Ecclesiae», pragnę raz jeszcze wyrazić wdzięczność Duchowi Świętemu za wielki dar Soboru Watykańskiego II, którego wraz z całym Kościołem - a w szczególności z całym Episkopatem - czuję się dłużnikiem. Jestem przekonany, że długo jeszcze dane będzie nowym pokoleniom czerpać z tych bogactw, jakimi ten Sobór XX wieku nas obdarował. Jako Biskup, który uczestniczył w soborowym wydarzeniu od pierwszego do ostatniego dnia, pragnę powierzyć to wielkie dziedzictwo wszystkim, którzy do jego realizacji są i będą w przyszłości powołani. Sam zaś dziękuję Wiecznemu Pasterzowi za to, że pozwolił mi tej wielkiej sprawie służyć w ciągu wszystkich lat mego pontyfikatu”.
Ojciec Soboru Watykańskiego II
„Od pierwszego do ostatniego dnia” w obradach Soboru Watykańskiego II uczestniczył także prymas Polski kard. Stefan Wyszyński. Jego zainteresowanie sprawami soborowymi, a nade wszystko jego aktywną działalność w całym przebiegu obrad przedstawia interesująca publikacja pt. „Stefan Kardynał Wyszyński, Prymas Polski, Ojciec Soboru Watykańskiego II 1962-1965. Wybór dokumentów” (s. 414). Książka, zredagowana przez znanego polskiego historyka Kościoła - ks. prof. dr. hab. Stanisława Wilka SDB (byłego rektora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II) i Annę Wójcik (pracownicę Instytutu Prymasowskiego Stefana Kardynała Wyszyńskiego), ukazała się w 2013 r. nakładem Wydawnictwa KUL. Praca tym bardziej zasługuje na uznanie, że do tej pory w historiografii kościelnej odczuwało się brak wnikliwych opracowań, mówiących o wkładzie poszczególnych członków Episkopatu Polski w prace Vaticanum II. Co prawda, problem ten w odniesieniu do kard. Wyszyńskiego był nieco wcześniej już podnoszony (kard. K. Wojtyła, ks. M. Rola, P. Raina), niemniej dopiero niniejsza edycja dokumentów rzuca zdecydowanie wyrazistsze światło na to zagadnienie. Warto w tym miejscu przytoczyć również słowa ks. prof. Wilka, wypowiedziane w lipcu br. podczas prezentacji tej książki w Bibliotece Uniwersyteckiej KUL: „Prymas Wyszyński był pierwszoplanową postacią polskiego Episkopatu podczas obrad soborowych, o czym rzadko się wspomina. To on ustalał program wystąpień oraz to, który z biskupów ma przedstawić określoną problematykę podczas obrad”.
Zawartość księgi
Całość publikacji otwiera „Słowo wstępne” przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski abp. Józefa Michalika, który podkreślił, że „ta książka jest dziś bardzo potrzebna nie tylko dlatego, że rozbija wiele mitów na temat Soboru Watykańskiego II, utrwalonych przez tzw. medialną wizję tego Soboru, ale także dlatego, że ukazuje prawdę o życiu Kościoła powszechnego i Kościoła w Polsce sprzed pięćdziesięciu lat”. Ważną częścią tego wydawnictwa są teksty zatytułowane „Od Redakcji” i „Wprowadzenie”. Pierwszy z nich dotyczy zastosowanych rozwiązań metodologicznych, drugi - pełni zadanie tła historycznego, ukazującego zarys przygotowań i przebiegu obrad soborowych ze szczególnym uwzględnieniem działalności w nich kard. Stefana Wyszyńskiego (udział w etapie przygotowawczym, posługa w Sekretariacie i w Prezydium Soboru, wystąpienia w Auli soborowej oraz sylwetka Kardynała jako Ojca Soboru i Prymasa Polski).
Na kanwie tychże ustaleń dokonano następnie edycji 33 dokumentów, z których ostatni stanowi wybór osobistych notatek kard. Wyszyńskiego z lat 1959-65. Wszystkie te dokumenty wyszły spod pióra Prymasa Polski i mają bezpośredni związek z pracami Soboru Watykańskiego II. Wydanie krytyczne poszczególnych dokumentów ma właściwą sobie strukturę. Najpierw podany jest tytuł dokumentu oraz miejsce i data jego wystawienia. Dalej następuje krótki opis dokumentu (z objaśnieniem okoliczności powstania) oraz nota bibliograficzna jego pierwotnego druku. Dopiero w tak osadzonej perspektywie zostały zaprezentowane oryginalne teksty dokumentów „in extenso” (język łaciński), a następnie ich tłumaczenia w języku polskim. Przekładu tekstów podjęli się abp Edmund Piszcz i ks. prof. Zygmunt Perz SJ.
Szczególne znaczenie posiadają zamieszczone aneksy, z których wyróżnia się ostatni (ósmy), noszący nazwę „Kalendarium wystąpień polskich Ojców soborowych oraz wykaz złożonych przez nich animadversiones”. Na całość publikacji składa się także: „Wykaz skrótów”, „Bibliografia”, „Indeks osób” i fotografie.
Cenne źródło do badań historycznych
Niniejsza książka stanowi niezwykle cenne źródło do badań historycznych nad udziałem polskich hierarchów kościelnych w pracach Soboru Watykańskiego II. Ukazuje wyjątkowy wkład w soborowe dzieło Prymasa Polski, który jawi się przez to jako wybitny myśliciel teologiczny i wielce oddany Kościołowi katolickiemu reformator. Walory przystępności tego opracowania podnosi zastosowany aparat krytyczny, co sprawia, że książka ta staje się otwarta na szerokie grono czytelników, i to nie tylko zajmujących się na co dzień historią, ale także tych, którzy pragną poznać przewodnie myśli odnowy soborowej. Dzieło to ze wszech miar zasługuje na uznanie. Jako pierwsze tego typu opracowanie stanowi wzorzec dla podobnych prac, a ponadto może budzić inspirację do dalszych badań naukowych nad udziałem pozostałych członków polskiego Episkopatu w przygotowaniach i obradach Vaticanum II.
„Stefan Kardynał Wyszyński, Prymas Polski, Ojciec Soboru Watykańskiego II 1962-1965. Wybór dokumentów”, opr. Stanisław Wilk, Anna Wójcik, Wydawnictwo KUL, Lublin 2013, s. 414.
"Niedziela" 44/2013