Wiara ma kolor niebieski
Ks. Paweł Rozpiątkowski
Polska pobożność ma nadal silny charakter maryjny - wynika z badań, które na zlecenie "Niedzieli" wśród wierzących i praktykujących katolików przeprowadził Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego. Ulubioną modlitwą katolików jest Różaniec, popularnością cieszą się nadal nabożeństwa ku czci Matki Bożej, oblegane są sanktuaria z cudownymi wizerunkami Najświętszej Maryi Panny. Matka Boża króluje też z obrazów w domach oraz strzeże w medaliku noszonym na szyi
Bogu należy się kult uwielbienia, w przeciwieństwie do kultu pochwalnego należnego świętym - pamiętam to zdanie do dziś, mówi ks. Jarosław z Częstochowy, kapłan z kilkunastoletnim stażem. Bardzo często pytał o nie śp. bp Miłosław Kołodziejczyk na egzaminie z teologii dogmatycznej i kilku kolegów, którzy nie pamiętali dokładnie, musiało zdawać poprawkę - śmieje się. Na niej już umieli. Ta formuła teologiczna definiuje i ściśle określa miejsce świętych i Matki Bożej w hierarchii wiary. W Matce Bożej Kościół czci Boga samego, a prawidłowa pobożność maryjna dobrze streszcza się w krótkim zdaniu: "Przez Maryję do Chrystusa". Matka Boża zawsze wskazuje na swojego Syna. "Uczyńcie wszystko, cokolwiek wam powie" - mówiła na weselu w Kanie Galilejskiej. To wskazanie określa ostateczny cel pobożności maryjnej. Warto zauważyć, że czasem w ludowej wersji pobożności można dopatrzeć się pewnych odchyleń od zdrowej wiary i nauczania Kościoła. Klasycznym przykładem jest druga zwrotka znanej pieśni "Serdeczna Matko", w której autor zawarł słowa: "Lecz kiedy Ojciec rozgniewany siecze, szczęśliwy, kto się do Matki uciecze". Słowa mogą sugerować mściwość Pana Boga, z którą Stwórca przecież nie ma nic wspólnego. Nawet jednak takie "kwiatki" nie uprawniają do formułowanej tu i ówdzie tezy, że w polskiej pobożności jest za dużo Matki Bożej.
Ulubione modlitwy
W badaniach pierwiastka maryjnego w wierze Polaków zadaliśmy pytania o modlitwy maryjne, takie jak Różaniec czy Litania Loretańska, o pielgrzymki do sanktuariów maryjnych, które w dużym stopniu decydują o specyfice polskiej wiary. Staraliśmy się także dociec, jaki wpływ mają zewnętrzne manifestacje, które wyrażają się w powieszeniu obrazka w domu czy medalika na szyi.
Trzy czwarte polskich katolików wierzących i praktykujących deklaruje, że często modli się na różańcu. Ciekawe, że nie jest on domeną starszego pokolenia. Niemal równie chętnie sięgają po niego młodzi polscy katolicy. W przedziale wiekowym od 17 do 25 lat 60 proc. respondentów stwierdziło, że Różaniec odmawia często. Na popularność Różańca nie ma zasadniczego wpływu również sytuacja zawodowa, wykształcenie czy miejsce zamieszkania. Kto w ogóle nie przesuwa paciorków? Na tę odpowiedź w naszej ankiecie wskazało 0,8 proc. respondentów. Dokładnie 17 osób z 2058.
Podobnie wyglądają odpowiedzi na pytanie o udział w nabożeństwach majowych czy różańcowych. 67,5 proc. uczestników ankiety zadeklarowało, że bierze w nich udział często, co trzeci (30,1 proc.) stwierdził, że czasami, a 1,9 proc. wskazało na odpowiedź "wcale".
Katolicy pątnicy
Piesze pielgrzymowanie do sanktuariów maryjnych wśród polskich katolików wierzących i praktykujących jest powszechnym fenomenem. Zdecydowana większość spośród chodzących systematycznie do kościoła była choć raz na pieszej pielgrzymce do któregoś z licznych w naszym kraju sanktuariów maryjnych. Co trzeci badany deklaruje, że pielgrzymuje często, ponad połowa, że czasami. Tylko 14,3 proc. mówi, że nie pielgrzymuje wcale. Wśród polskich diecezji mających najniższy wskaźnik deklarujących, że nie uczestniczą w pielgrzymkach, są diecezje: przemyska (2,3 proc.), tarnowska (2,9 proc.) i sosnowiecka (5,6 proc.).
Najpopularniejszym celem pątniczych dróg jest, oczywiście, Sanktuarium Jasnogórskie. Tu nic się nie zmieniło i nie zanosi się - patrząc na odpowiedzi poszczególnych grup wiekowych - żeby miało dojść w przyszłości do zmian. Sześciu na dziesięciu respondentów wskazało na Częstochowę jako miejsce, do którego pielgrzymuje. W dalszej kolejności znalazł się Licheń - 29,1 proc. wskazań. Niby dwa razy mniej od Częstochowy, ale i tak wynik imponujący. Ostatnim sanktuarium, które zasługuje na nazwę ogólnopolskie, jest Kalwaria Zebrzydowska. Do tego szczególnie umiłowanego przez sługę Bożego Jana Pawła II miejsca pielgrzymował co 10. polski katolik (9,4 proc.). Pozostałe miejsca kultu Matki Bożej nie są tak oblegane.
Do Gietrzwałdu pielgrzymował co 20. respondent, do Świętej Lipki - 3,5 proc., do Niepokalanowa - 2,6 proc., a do Piekar Śląskich - 2 proc. Popularnym miejscem pielgrzymowania są także regionalne sanktuaria. Odwiedzanie tych miejsc zadeklarowało 41 proc. respondentów ankiety.
Wizerunki Maryi
Z Jasną Górą jako ulubionym miejscem pielgrzymowania wiąże się także fakt, że w polskich katolickich domach króluje Matka Boża Częstochowska. Na ścianach ponad połowy polskich domów i mieszkań jest podobizna Czarnej Madonny. A w pozostałych - inne obrazy religijne. Najpopularniejsze, poza Czarną Madonną, wizerunki Matki Chrystusa to: Madonna z Dzieciątkiem - patrzy ze ściany jednego na pięć domostw; Matka Boża Nieustającej Pomocy (środowe nabożeństwo ku Jej czci jest bardzo popularne w polskich kościołach) jest u jednej na dziesięć rodzin. Podobnie jest z wizerunkiem Matki Bożej Licheńskiej czy Matki Bożej Karmiącej. Interesujące jest to, że mimo tego, iż sanktuarium kalwaryjskie należy do najpopularniejszych wśród polskich katolików, to jednak wizerunek z Kalwarii Zebrzydowskiej rzadko gości w polskich domach. Tylko u 1,2 proc. badanych.
Najważniejsze święta
W ankiecie padło też pytanie o hierarchię maryjnych świąt w roku liturgicznym. Dla polskich katolików zdecydowanie najważniejsze są następujące uroczystości: Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny - 15 sierpnia (70,4 proc. wskazań), Królowej Polski - 3 maja (19,7 proc.), Niepokalanego Poczęcia - 8 grudnia (9,9 proc.), Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny - 25 marca (7,5 proc.), Matki Bożej Częstochowskiej - 26 sierpnia (6,1 proc.) i Matki Bożej Gromnicznej - 2 lutego (4 proc.); Narodzenie Najświętszej Maryi Panny - 8 września i Świętej Bożej Rodzicielki - 1 stycznia zyskały po 2,8 proc. wskazań. Dwa z tych świąt - Zwiastowanie Najświętszej Maryi Panny i Matki Bożej Gromnicznej - są świętami Pańskimi, czyli takimi, w których centrum stoi Chrystus. Umieściliśmy je w ankiecie celowo, ponieważ w świadomości polskich katolików funkcjonują one jako święta o charakterze maryjnym.
Na koniec zapytaliśmy o maryjne oznaki religijne, które nosimy przy sobie, np. obrazek czy medalik z Matką Bożą. Tylko 17 proc. respondentów zadeklarowało, że nie nosi ich przy sobie. Aż 82,1 proc. twierdzi, że nosi przy sobie obrazek albo ma na szyi zawieszony medalik.
"Niedziela" 33/2008